Bạn đã bao giờ tự hỏi mặt trời lặn gọi là gì, và tại sao khoảnh khắc hàng ngày này lại có sức hút đặc biệt đến vậy? Từ góc độ khoa học, hoàng hôn là kết quả của chuyển động thiên thể, nhưng trong đời sống, nó gợi lên những suy tư về thời gian, sự kết thúc và khởi đầu mới. Cùng Deandefense tìm hiểu chi tiết trong bài viết này nhé!
Định nghĩa mặt trời lặn gọi là gì?
Trong thiên văn học, mặt trời lặn gọi là gì không chỉ là câu hỏi đơn giản về tên gọi. Đây là hiện tượng khi mặt trời biến mất khỏi tầm nhìn, dần chìm xuống dưới đường chân trời phía tây. Thuật ngữ chính xác cho hiện tượng này là “hoàng hôn” – khoảng thời gian chuyển tiếp giữa ngày và đêm.
Hoàng hôn thực sự bắt đầu từ khi mặt trời bắt đầu chạm đường chân trời và kéo dài cho đến khi bầu trời chìm vào bóng tối hoàn toàn. Điều thú vị là trong tiếng Anh, mặt trời lặn được gọi là “sunset”, đơn giản chỉ khoảnh khắc mặt trời “đặt mình” xuống chân trời.
Trong khi thuật ngữ khoa học chính xác hơn là “dusk” hoặc “twilight” — tương đương với “hoàng hôn” trong tiếng Việt.
Để hiểu rõ hơn về mặt trời lặn, chúng ta cần phân biệt giữa hiện tượng này và hoàng hôn. Mặt trời lặn là thời điểm cụ thể khi đĩa mặt trời biến mất hoàn toàn dưới đường chân trời, còn hoàng hôn là quá trình ánh sáng thay đổi dần dần sau khi mặt trời đã lặn.
Phân loại hoàng hôn
Sau khi hiểu mặt trời lặn gọi là gì, chúng ta hãy tìm hiểu các loại hoàng hôn khác nhau. Các nhà khoa học phân chia hoàng hôn thành ba loại chính dựa trên vị trí của mặt trời dưới đường chân trời và lượng ánh sáng còn lại trong bầu không khí.
Hoàng hôn dân dụng
Hoàng hôn dân dụng bắt đầu khi mặt trời vừa lặn xuống dưới đường chân trời và kết thúc khi mặt trời nằm 6 độ dưới chân trời. Trong giai đoạn này, bầu trời vẫn còn đủ sáng để nhìn thấy các vật thể xung quanh mà không cần đến ánh sáng nhân tạo.
Năm 2025, với sự phát triển của đô thị hóa, nhiều người đã quá quen với ánh sáng nhân tạo đến nỗi ít nhận ra rằng trong hoàng hôn dân dụng, chúng ta vẫn có thể thực hiện nhiều hoạt động ngoài trời mà không cần đèn.
Hoàng hôn hàng hải
Sau hoàng hôn dân dụng là hoàng hôn hàng hải, khi mặt trời nằm từ 6 đến 12 độ dưới chân trời. Trong giai đoạn này, các vật thể lớn vẫn có thể nhìn thấy được, nhưng chi tiết nhỏ đã khó phân biệt.
Đường chân trời trên biển vẫn còn rõ ràng, điều quan trọng đối với các thủy thủ trước thời đại GPS. Ngay cả trong tháng 3/2025, nhiều thuyền trưởng vẫn sử dụng hoàng hôn hàng hải để kiểm tra các thiết bị định vị và điều chỉnh hành trình.
Hoàng hôn thiên văn
Loại hoàng hôn cuối cùng là hoàng hôn thiên văn, bắt đầu khi mặt trời nằm 12 độ dưới chân trời và kết thúc khi mặt trời xuống 18 độ. Đây là thời điểm bầu trời đã đủ tối để quan sát các vì sao sáng nhất.
Tại nhiều đài thiên văn, đây là thời điểm bắt đầu các hoạt động quan sát nghiêm túc. Trong thời đại ô nhiễm ánh sáng ngày nay, hoàng hôn thiên văn trở nên đặc biệt quý giá cho những người đam mê ngắm sao.
Nguyên nhân tại sao mặt trời lặn
Mặt trời lặn gọi là gì trong khoa học liên quan chặt chẽ đến các nguyên lý vật lý và thiên văn cơ bản. Hiện tượng này không phải do mặt trời di chuyển, mà là kết quả trực tiếp từ chuyển động của Trái Đất. Các yếu tố như góc nghiêng trục quay và quỹ đạo của Trái Đất đều ảnh hưởng đến cách chúng ta nhìn nhận mặt trời lặn hàng ngày.
Trái Đất quay – nguyên nhân chính
Trái Đất quay quanh trục của mình theo hướng từ Tây sang Đông với tốc độ khoảng 1.600 km/h tại xích đạo. Chính chuyển động này tạo ra hiện tượng mặt trời mọc ở phía Đông và lặn ở phía Tây. Nói cách khác, mặt trời không thực sự “lặn” – chúng ta chỉ đơn giản là quay khỏi hướng mặt trời.
Điều thú vị là vào tháng 3/2025, các nhà khoa học đã phát hiện rằng tốc độ quay của Trái Đất đang thay đổi nhẹ do nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm cả biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, sự thay đổi này quá nhỏ để ảnh hưởng đến thời gian mặt trời lặn mà chúng ta có thể nhận thấy.
Độ nghiêng trục Trái Đất
Trục quay của Trái Đất nghiêng một góc khoảng 23,5 độ so với mặt phẳng quỹ đạo quanh Mặt Trời. Độ nghiêng này là nguyên nhân chính dẫn đến sự thay đổi mùa và ảnh hưởng trực tiếp đến thời gian mặt trời lặn trong năm.
Ở Việt Nam, vào tháng 3 – thời điểm gần với Xuân phân, thời gian mặt trời lặn khá cân bằng, vào khoảng 18:00-18:30. Tuy nhiên, vào mùa hè, mặt trời có thể lặn muộn hơn nhiều, đặc biệt ở các tỉnh phía Bắc.
Khúc xạ ánh sáng
Một chi tiết thú vị ít người biết là khi chúng ta nhìn thấy mặt trời chạm đường chân trời, thực tế nó đã lặn xuống dưới chân trời thật! Hiện tượng này xảy ra do khúc xạ ánh sáng trong khí quyển Trái Đất, khiến chúng ta vẫn nhìn thấy mặt trời dù nó đã “lặn” về mặt vật lý.
Hiệu ứng này khiến ngày dài hơn khoảng 4-8 phút tùy theo vị trí địa lý và mùa. Nói cách khác, nếu không có khí quyển, hoàng hôn sẽ đến sớm hơn và ngắn hơn đáng kể!
Ý nghĩa của mặt trời lặn
Hiểu được mặt trời lặn gọi là gì không chỉ dừng lại ở khía cạnh khoa học. Trong suốt lịch sử nhân loại, hiện tượng này đã trở thành biểu tượng mạnh mẽ trong văn hóa, nghệ thuật và tâm linh. Mặt trời lặn gợi lên những suy tư về thời gian, sự vô thường và vẻ đẹp thoáng qua của cuộc sống.
Hoàng hôn trong văn học
Trong văn học Việt Nam và thế giới, mặt trời lặn thường xuất hiện như một ẩn dụ mạnh mẽ. Từ thơ Đường của Trung Quốc đến các tác phẩm hiện đại, hoàng hôn luôn gắn liền với những cảm xúc như nuối tiếc, hoài niệm và chiêm nghiệm.
Nhà thơ Xuân Diệu từng viết: “Còn trời, còn nước, còn non/Còn xuân, còn cảnh hoàng hôn đẹp màu” – thể hiện vẻ đẹp của hoàng hôn như một phần không thể thiếu của thiên nhiên và cuộc sống.
Trong văn học phương Tây, Ernest Hemingway cũng thường sử dụng hình ảnh mặt trời lặn để tượng trưng cho sự kết thúc của một thời kỳ.
Mặt trời lặn trong hội họa và nhiếp ảnh
Từ các bức tranh nổi tiếng của Claude Monet đến những tấm ảnh Instagram hiện đại, hoàng hôn luôn là chủ đề được yêu thích trong nghệ thuật thị giác. Màu sắc phong phú của bầu trời khi mặt trời lặn – từ vàng, cam, đỏ đến tím – tạo nên những tác phẩm đầy cảm xúc và sức sống.
Năm 2025, với sự phát triển của AI trong nhiếp ảnh, các nhiếp ảnh gia vẫn đánh giá cao khoảnh khắc hoàng hôn tự nhiên như một thách thức sáng tạo không thể thay thế.
Ánh sáng mềm mại và màu sắc ấm áp của hoàng hôn tạo nên “giờ vàng” – thời điểm quý giá cho việc chụp ảnh phong cảnh và chân dung.
Hoàng hôn trong tâm linh và tín ngưỡng
Nhiều nền văn hóa và tôn giáo gắn mặt trời lặn với ý nghĩa tâm linh sâu sắc. Trong Phật giáo, hoàng hôn nhắc nhở về tính vô thường của cuộc sống. Với người Ai Cập cổ đại, mặt trời lặn tượng trưng cho hành trình của thần Ra vào thế giới bên kia.
Tại Việt Nam, nhiều nghi lễ truyền thống được thực hiện vào lúc hoàng hôn, như lễ cúng chiều trong tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên. Sự chuyển giao giữa ngày và đêm được xem là thời điểm linh thiêng, khi ranh giới giữa thế giới hữu hình và vô hình trở nên mỏng manh.
Kết luận
Deandefense vừa giải thích Mặt trời lặn gọi là gì không chỉ là một câu hỏi về thuật ngữ, mà còn mở ra cánh cửa khám phá hiện tượng thiên nhiên kỳ diệu diễn ra hàng ngày. Từ góc độ khoa học, đây là kết quả của chuyển động Trái Đất, nhưng trong đời sống văn hóa và tinh thần, hoàng hôn mang nhiều ý nghĩa sâu sắc hơn thế.
